Lokma Demirli Parmaklık Kullanımı
Birbirine köşeleri kenetlenmiş olarak, küp biçiminde demir ögelerle bağlanmış yatay ve düşey yuvarlak kesitli demir çubuklardan oluşan Osmanlı parmaklığı lokma demirli parmaklık olarak ifade edilir. Tarihi eserlerde demir metalinin kullanımı, kaplama malzemesi, doğrama elemanı, süsleme ve dekorasyonu, yardımcı malzeme olmak üzere çeşitli gruplar altında kategorize edilebilir. Üretim teknikleri ve şekil verme yöntemleri göz önüne alındığında, demir malzemesinin önemli bir yer elde ettiği görülmektedir.
Demir süslemeciliğinden gelen, demirli parmaklık kullanımlarında özellikle cami inşaatında önemli bir yere sahiptir. 16.yüzyıldan sonra, demirin kullanımı gittikçe yaygınlık kazanmaya başlamış, kenet ve zıvana şeklindeki bağlantı demirlerinin yapılarda kullanımı adeta standart bir hale gelmiştir. Tarihi birçok yapıda, demir ve demir parmaklık teknikleri kullanıldığı görülmektedir. Demir doğrama malzemesi olarak kullanılmaya başlanması ile birlikte, demir kapılar ve demir parmaklıklar yapılmaya başlanmıştır.
Tarihi yapılarda demir malzemenin bir başka kullanım şekli de kafes, korkuluk ve parmaklık ile yine demirden yapılmış döküm ve dövme kapılar gibi çeşitli demir işlerini kapsamaktadır. Parmaklıkların bahçe, balkon, merdiven, pencere, sürgülü vitrin gibi birçok uygulama şekli de mevcuttur. Bunun yanında ayrıca, cami, medrese, han gibi çeşitli anıtsal yapıların pencere açıklıklarında ve şadırvanlarında lokmalı demir parmaklıklarına rastlanmaktadır. Birçok cami parmaklıklarda yatay yöndeki demir çubukların kesişim yerleri oyularak düşey demirler bu yarıklardan geçirilmiş ve birleştirme geçmeli şekilde sağlanmıştır.
Camilerdeki giriş pencerelerinde, cami avlularında, içindeki mezarların duvarlarında görülen bu parmaklıklar bir aşağıdan, bir yukarıdan ve ortasından birbirine kenetlenmiş haldedir. Osmanlı Mimari üslubunda bu parmaklıkların kullanıldığı yapılarda, mimari yapılarda bir çeşit geçmeli kilit şeklinde kullanıldığı görülmektedir. Aslında daha çok ahşap veya taş bir direğin/sütunun oturtulduğu dişi oyuğu ifade eder. Özellikle İstanbul camilerinde, demir parmaklık kullanımları çokça mevcuttur. Binanın sağlamlığı ve temeli açısından da lokma demirli parmaklıklar özellikle önem taşımaktadır.
Dilerseniz Revzen Vitray Cam içeriğimize de göz atabilirsiniz.